فعالیت زلزله در افغانستان: علل و شدت

افغانستان،  سرزمینی کوهستانی و محصور در خشکی است که در قلب قاره آسیا جای گرفته‌، تاریخاً شاهد تعداد قابل توجهی زلزله بوده است. این واقعه‌های زلزله نه تنها جغرافیای منطقه را شکل داده است بلکه تأثیرات عمیقی بر جوامع آن داشته، موجب فوت و فنا شدن، مهاجرت مردم، و آسیب به زیرساخت‌ها شده است. درک دلایل پشت این فعالیت زلزله برای آمادگی و راهبردهای کاهش خسارت در آینده کشور بسیار حیاتی است

تنظیم تکتونیکی:

فعالیت زلزله در افغانستان عمدتاً به دلیل قرار گرفتن آن در یک منطقه تکتونیکی فعال قابل نسبت داده می‌شود. این کشور در نزدیکی منطقه برخورد دو لوح تکتونیکی عمده واقع شده است: لوح هندی و لوح اوراسیایی

برخورد لوح هندی و اوراسیایی: هنگامی که لوح هندی به سمت شمال حرکت می‌کند، با لوح اوراسیایی برخورد می‌کند. این برخورد مداوم منجر به ادغام مداوم این دو لوح می‌شود، که باعث ایجاد استرس و کشش زیادی در پوسته می‌شود. وقتی این استرس قدرت سنگ‌ها را تجاوز می‌کند، به طور ناگهانی به شکل زلزله آزاد می‌شود.

سیستم‌های گسل پیچیده:

پیچیدگی‌های تکتونیکی افغانستان با وجود چندین خط گسل بیشتر می‌شود

گسل چمن: این یک گسل اصلی انتقالی است که از غرب پاکستان و جنوب افغانستان می‌گذرد. حرکت نسبی در این گسل با چندین واقعه زلزله در منطقه مرتبط شده است

گسل‌های دیگر: افغانستان با دیگر خطوط گسل کوچکتر پر شده است، هر یک قادر به تولید زلزله‌هایی با شدت‌های متفاوت است

برخورد میان لوح هندی و اوراسیایی باعث برآمدگی رشته‌های کوهی قابل توجه می‌شود:

هیمالیا: در حالی که عمدتاً در هند، نپال، و بوتان واقع شده است، فرآیندهای تکتونیکی که هیمالیا را شکل می‌دهند، بر فعالیت زلزله در منطقه گسترده‌تر، از جمله افغانستان، تأثیر می‌گذارد.

کوه‌های هندوکوش: واقع در شمال‌شرق افغانستان، رشته کوهی هندوکوش مستقیماً با فعالیت تکتونیکی منطقه مرتبط است. برآمدگی مداوم این کوه‌ها به طور ذاتی به زلزله‌های مکرر و قوی پیوسته است.

زلزله‌ها در افغانستان می‌توانند کم عمق، متوسط یا عمیق باشند، بسته به عمقی که آن‌ها از آن شروع می‌شوند.

زلزله‌های عمیق: این وقوع‌ها، که در عمق‌های بیشتر از 70 کیلومتر شروع می‌شوند، می‌توانند مقدار زیادی انرژی آزاد کنند. عمق آن‌ها می‌تواند به لرزش و خسارت گسترده‌تر منجر شود، حتی اگر مرکز زلزله در منطقه دورافتاده واقع شده باشد.

شدت تأثیر یک زلزله فقط به اندازه آن بستگی ندارد. استقامت محیط ساخته شده نقش حیاتی ایفا می‌کند.

روش‌های ساختمانی: بسیاری از ساختمان‌ها در افغانستان طبق استانداردهای زلزله مدرن ساخته نشده‌اند، که آن‌ها را در معرض خطر سقوط در هنگام لرزش قابل توجه قرار می‌دهد. خانه‌های سنتی خشت و گل، که در بسیاری از نقاط کشور رواج دارد، به ویژه حساس هستند.

شهرنشینی: شهرنشینی سریع بدون پیروی از کودهای ساختمانی می‌تواند تأثیر زلزله‌ها را تشدید کند، منجر به مرگ و میر بیشتر و خسارت قابل توجه‌تر شود

نقشه توپوگرافیکی هندوکش

این نقشه رشته‌کوه هندوکش واقع در شمال‌شرقی افغانستان را برجسته می‌سازد. حاشیه‌نویسی‌ها شکل‌دهی کوه‌ها به دلیل فعالیت‌های تکتونیکی را برجسته می‌کنند.

افغانستان تاریخ طولانی از زلزله‌های ویران‌کننده دارد. سوابق تاریخی و مطالعات زمین‌شناسی چندین وقوع زلزله قابل توجه را در طول قرون نشان داده‌اند، که قابلیت زلزله منطقه را تقویت می‌کند.

موقعیت افغانستان در یک منطقه تکتونیکی فعال، همراه با جغرافیای پیچیده آن، آن را بسیار حساس به زلزله‌ها می‌کند. درک این قابلیت زلزله و اجرای اقدامات آمادگی و کاهش مناسب برای ایمنی و خوب‌بودن ساکنان آن حیاتی است.